“Mobiliteitstransitie” is een begrip dat je om de oren vliegt in ons vakgebied. Maar als je doorvraagt, blijkt al snel dat lang niet iedereen hetzelfde beeld heeft bij wat dit inhoudt. Wat betekent dat nou eigenlijk: als iets “in transitie” is? Onze adviseurs Robert en Jolanda volgden recent de opleiding Transitiemanagement om hier meer over te leren. In gesprek blikken ze terug op de lessen die ze hebben geleerd en hoe ze deze inzichten in de dagelijkse praktijk gebruiken.
Transitie duurt al snel een generatie
“We praten allemaal over een mobiliteitstransitie, maar eigenlijk weten we vaak niet goed wat een transitie inhoudt,” vertelt Jolanda. “We praten elkaar wat na zonder de diepte in te gaan.” Een transitie blijkt een structurele verandering die wel 20 tot 50 jaar kan duren. Het gaat niet alleen over technische oplossingen zoals elektrische auto’s, maar over fundamentele wijzigingen in hoe we onze samenleving inrichten. Robert: “Het duurt al snel een generatie om een transitie te doorlopen. En dan nog is het complex om er een duidelijke kop en staart aan te hangen. Een transitie gaat niet in een rechte lijn. Als je middenin een transitie zit, is het lastig om te zien hoe ver je al bent, waar het precies heen gaat – en wat nou eigenlijk je eindpunt is.”
Kleine stappen, groot effect
Dat een transitie een generatie duurt, klinkt misschien wat demotiverend. Het voelt wellicht alsof je maar weinig bij kan dragen. Jolanda: “Dat gevoel had ik in het begin tijdens de opleiding ook wel een beetje. Je gaat toch denken: is het ooit wel goed genoeg? Doe
ik wel genoeg om bij te dragen aan de mobiliteitstransitie?” Ze vervolgt: “Maar uiteindelijk kon ik dat ook wel weer loslaten. Alle kleine stapjes samen, zorgen namelijk voor transitie.” Een voorbeeld hiervan is het verminderen van autogebruik. In theorie zou je misschien willen dat iedereen de auto wegdoet. Het effect hiervan op, onder andere, het klimaat zou heel groot zijn. Echter: dit plan wekt ook veel weerstand op en is voor veel mensen een stap te ver. Maar: af en toe de fiets pakken in plaats van de auto, is al veel realistischer en meer behapbaar.
Niet alleen successen maken een transitie
De kennis uit de opleiding transitiemanagement helpt om onze projecten in een breder perspectief te plaatsen. Een mobiliteitsproject is namelijk niet alleen een losstaande interventie, maar maakt deel uit van een groter veranderproces. “Je kunt beter begrijpen waarom sommige oplossingen wel of niet werken, als je snapt in welke fase van de transitie we zitten,” legt Robert uit. “Is het tijd voor experimenteren, versnellen, afbreken of juist borgen van het nieuwe?”. Ook zie je beter in dat transitie het totaal is van successen en “flops”: ook de dingen die niet lukken zijn onderdeel van een transitie en dragen uiteindelijk bij aan het vormen van een nieuw systeem.
Verschillende rollen in een transitie
Transitiedenken leert ons ook over verschillende rollen die nodig zijn om verandering te realiseren. Van pioniers die nieuwe ideeën lanceren, tot verbinders die netwerken opbouwen. Robert: “En vergeet ook zeker niet de ‘hospicewerkers’: de mensen die helpen bij het netjes afbouwen van systemen die verdwijnen.” Bij transitie denk je misschien al snel aan nieuwe dingen, maar het afbreken van het bestaande is misschien wel net zo belangrijk.
Invloed op ons werk
Robert en Jolanda stellen nu andere vragen aan hun opdrachtgevers en in hun projecten. Bij discussies begrijpen ze beter waar de verschillende standpunten vandaan komen. “Je ziet duidelijker dat sommige mensen zich richten op optimalisatie van het huidige systeem, terwijl anderen werken aan fundamentele verandering”, aldus Jolanda. Het geeft dus vooral handvatten en verbreed je blik. “Maar een transitie echt
managen, hoewel het wel de naam van de opleiding is, dat kan overigens niet hoor!”, voegt Jolanda toe.
Nieuwe bril
Door deze nieuwe ‘transitiebril’ kijken we nu anders naar complexe mobiliteitsvraagstukken. We analyseren problemen vanuit meerdere lagen, onderzoeken machtsrelaties en herkennen patronen uit het verleden. Zo kunnen we onze opdrachtgevers beter helpen, en maken we meer impact met de projecten waaraan we werken. Want zoals bekende transitiedenker Jan Rotmans zegt: “Transities zijn als een rivier – je kunt het water niet tegenhouden, maar je kunt wel leren om met de stroom mee te bewegen en deze te geleiden.”
